Bu yazımızda özellikle yerel aktörlerin işbirliği çerçevesinde oluşturulan bölge planları doğrultusunda sağlanan, girişimci ve işletmelerimiz için bize göre önemi çok büyük olan Kalkınma Ajansları destekleri üzerinde durmak istiyoruz. Öncelikle Kalkınma Ajansları hakkında kısa bir bilgi verip sonrasında sağladıkları destekler üzerinde duracağız.

a) Kalkınma ajansı nedir?

Kalkınma Ajansları; kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek, kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirmek suretiyle Cumhurbaşkanınca belirlenen politikalarla uyumlu olarak bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, gelişmenin sürdürülebilirliğini sağlamak, bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak üzere Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı koordinasyonunda çalışmalar yürüten özerk kamu kuruluşlarıdır.

Türkiye genelinde her biri düzey 2 bölgelerinde kurulan 26 adet Kalkınma Ajansı bilgilerine; http://www.marka.org.tr/sayfa/23/149/kalkinma-ajanslari-iletisim-bilgileri- adresinden ulaşılabilmektedir.

b) Kalkınma Ajanslarının Teşkilat Yapısı

Kalkınma ajanslarının teşkilat yapısı ve görevleri 15.7.2018 tarih ve 4 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde düzenlenmiştir. Kalkınma kurulu, yönetim kurulu, genel sekreterlik ve yatırım destek ofislerinden oluşmaktadır.

c) Kalkınma Ajanslarının Sağladığı Destekler ve Süreç

1. Desteklerden Yararlanabilecekler

a) Kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, birlikler, kooperatifler, sivil toplum kuruluşları, organize sanayi bölgeleri, sanayi siteleri, serbest bölge işleticileri, teknoloji transfer ofisi şirketleri, teknoloji geliştirme bölgesi, endüstri bölgesi ve iş geliştirme merkezi gibi kuruluşların yönetici şirketlerinin,

b) Kâr amacı güden diğer gerçek ve tüzel kişilerin, projelerine mali ve teknik destekler sağlanır.

2. Destek Başvuruları

Başvurular, başvuru rehberindeki kural ve koşullara uygun olarak; projelere ilişkin iş ve işlemlerin yürütüldüğü online bir platform olan KAYS (Kalkınma Ajansları Yönetim Sistemi) üzerinden yapılmaktadır. KAYS bir e-devlet hizmetidir. Her başvuru elektronik ortamda üretilen taahhütnamenin imzalanması ile tamamlanır.

3. Değerlendirme süreci ve sözleşme imzalanması

Başvurulara ilişkin; başvuru sahibinin, ortaklarının ve proje konularının başvuru rehberinde belirtilen kriterlere uygunluğu yönünden ön inceleme yapılır. Ön inceleme sonucunda uygun bulunan başvurular, bağımsız değerlendiriciler tarafından değerlendirilir. Değerlendirme Komitesinin destek sağlanmasını tavsiye ettiği sıralı başarılı projeler listesi, genel sekreter tarafından, kendi görüşü de eklenmek suretiyle, yönetim kurulunun onayına sunulur. Yönetim kurulu onayını müteakip, ajansın proje teklif çağrısı dönemi bütçesinde öngörülen destek ödeneği ile sınırlı olmak üzere, ajans tarafından listedeki projelere mali destek verilir.

Desteklenecek başvuru sahipleri sözleşme imzalamaya davet edilir. Kararlaştırılan proje veya faaliyetlere verilecek destekler, söz konusu desteğe ilişkin ilke ve kurallar ile tarafların hak ve yükümlülüklerinin yer alacağı sözleşme imzalanır.

4. Desteklerin Ödenmesi ve Projelerin Sonuçlandırılması

Projeler bakımından destek olunacak azami miktarlar ve eş finansman oranları başvuru rehberinde belirtilir. Yararlanıcıya kaynak aktarımı, sözleşme hükümleri ve harcama takvimine göre gerçekleştirilir. Teminat şartının yerine getirilmiş olması kaydıyla, ajans tarafından yararlanıcıya ön ödeme aktarılır. Ajansın ödeme yapabilmesi, ön ödeme tutarının ve aynı oranda yararlanıcının eş finansman tutarının usulüne uygun harcandığını tevsik eden belgelerin ajansa teslimi ve kabulü şartına bağlıdır. Projede kaydedilen ilerleme ve sözleşme yükümlülüklerinin yerine getirilmesi hususları ajansa sunulan ara raporlar ile izlenir. Ajans bu raporlara dayanarak ödeme talebini inceler ve onaylamasını takibe uygun maliyetleri esas alarak ara ödemeleri yapar. Proje uygulama süresinin bitimini müteakip yararlanıcı tarafından sunulan nihai rapor değerlendirilerek nihai ödeme onaylanır.

5. Destek Türleri

Kalkınma ajansları proje ve faaliyet destekleme yönetmeliği çerçevesinde sağlanan destekler; mali destekler ve teknik destekler olarak ayrılır.

Her bir destek türüne ilişkin kurallar farklıdır ve her ilan döneminde ilgili destek türüne ilişkin standart kuralların yanı sıra destek programına özgü bazı kurallar da belirlenebilmektedir. Bu kurallar her destek türüne ilişkin hazırlanan başvuru rehberlerinde düzenlenmektedir.

A) Mali Destek Programları

Ajanslar, mali destek programları kapsamında paydaşların tercihleri dikkate alınarak bölge planları ile oluşturulan ve yönetim kurullarınca onaylanan önceliklerin hayata geçirilmesine katkıda bulunacak projelere mali ve teknik destek sağlamaktadır.

1. Finansman ve Faizsiz Kredi Desteği

Başvuru rehberinde belirtilen nitelikteki projeler için, ilgili aracı kuruluşlardan alınacak kredilerin finansman giderlerine ve faizsiz kredi teminine yönelik sağlanan mali desteklerdir.

2. Doğrudan Finansman Desteği

Ajansların esas itibarıyla proje teklif çağrısı yöntemiyle kullandırdığı desteklerden oluşur. Ancak ajans proje teklif çağrısı yapmaksızın ve proje hazırlığı konusundaki yükümlülüklerinden bazılarını hafifletmek veya proje hazırlık sürecini doğrudan yönetmek suretiyle fizibilite desteği ve güdümlü proje desteği şeklinde de doğrudan destek sağlayabilir.

a) Proje Teklif Çağrıları

Proje teklif çağrıları, belirli bir destek programı kapsamında, nitelikleri net bir şekilde belirlenmiş olan potansiyel başvuru sahiplerinin, önceden belirlenen konu ve koşullara uygun olarak proje tekliflerini sunmaya davet edilmesi ve başvuruların bağımsız değerlendiriciler yoluyla değerlendirilip, başarılı bulunan projelerin program bütçeleri dikkate alınarak desteklenmesi olarak özetlenebilecek destek mekanizmasıdır. Ajanslar tarafından her bir proje başına verilebilecek azami ve asgari mali destek miktarları, destek programının kendine özgü koşullarına göre farklılık gösterebilmektedir.

b) Güdümlü Proje Desteği

Güdümlü proje desteği, bölge planlarında öngörülen öncelikler doğrultusunda, konusu ve koşulları ajans öncülüğünde ve yönlendirmesinde belirlenen özel nitelikli model projelere, proje teklif çağrısı yöntemi uygulamadan doğrudan mali ve teknik destek sağlamak amacıyla oluşturulmuş destek türüdür. Ajans, projenin genel çerçevesini belirledikten sonra projeyi uygulayacak muhtemel aktörleri de tespit etmektedir. Bu tür desteklerde üniversite, kamu kesimi, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarının ortaklıkları teşvik edilir.

c) Fizibilite Destekleri

Fizibilite destekleri, bölgenin kalkınması ve rekabet gücü açısından önemli fırsatlardan yararlanılmasına, bölge ekonomisine yönelik tehdit ve risklerin önlenmesine, bölgenin yenilik ve girişimcilik kapasitesinin geliştirilmesine yönelik yatırım projelerinin fizibilite çalışmalarına doğrudan mali destek verilmesidir.

B) Teknik Destek Programları

Ajansların; kendisi tarafından yapılan herhangi bir proje teklif çağrısı ile ilişkilendirilmemek koşuluyla, bölgelerindeki yerel aktörlerin bölgesel kalkınma açısından önem arz eden, ancak kurumsal kapasite eksikliği nedeniyle hazırlık ve uygulama aşamalarında sıkıntı ile karşılaşılan çalışmalarına kendi personeli eliyle ya da hizmet alımı yoluyla sağladığı; eğitim verme, program ve proje hazırlanmasına katkı sağlama, geçici uzman personel görevlendirme, danışmanlık sağlama, lobi faaliyetleri ve uluslararası ilişkiler kurma gibi kurumsal nitelikli ve kapasite geliştirici teknik destek hizmetleridir.